Polarna svetlost

Polarna svetlost (lat. aurora polaris) je svetljenje noćnog neba, koje se obično javlja u polarnim zonama. Na severu se naziva aurora borealis (lat. Aurora borealis), a kada se javi na Južnom polu aurora australis (lat. Aurora australis). Pošto su obe aurore istog porekla naučnici pojavu nazivaju 'polarna aurora' ("aurora polaris" - lat. severna zora). Ime 'severna zora'  nastalo je od utiska koji se stiče pri pojavi aurore - na severnom horizontu se ukazuje crvenkasta svetlost kao pred izlazak sunca.

Ova neverovatna meteorološka pojava je upravo fenomen direktno podstaknut procesima na Suncu. Izazivaju ga čestice koje su u bujici Sunčevog vetra stigle sa zvezde. Sa Sunčeve površine se povremeno otkida „komad“ vrele plazme koja se ogromnom brzinom kreće kroz svemir i koji izaziva auroru. Najbrže čestice do Zemlje stižu nakon 18 sati leta, ali veći deo ove plazme pristiže tokom perioda od naredna dva dana, koliko aurore intenzivno svetle. Sama svetlost potiče od zračenja atoma kiseonika i azota koji se nalaze na oko 80 km visine u Zemljinoj atmosferi.

Današnji naziv severna svetlost, odnosno aurora borealis, dao je 1621. godine francuski naučnik Pjer Gasendi (1592–1655), po rimskoj boginji zore Aurori i grčkom nazivu za severni vetar Boreas. Za razliku od severne, južna aurora, odnosno južna svetlost, naziva se aurora australis, kao što je već napomenuto.

Aurora je opažena i na Jupiteru i Saturnu, planetama čija su magnetna polja mnogo snažnija od Zemljinog. Pokreće ih, kao i na Zemlji, Sunčev vetar. Jupiterovi meseci, posebno Io, takođe uzrokuju snažne aurore koje se javljaju zbog električnih struja duž silnica magnetskog polja između rotirajuće planete i meseca koji kruži oko njega. Io je posebno snažan izvor aurore; njegove struje emituju i radio-talase, otkrivene 1955. Nedavno je polarna svetlost otkrivena i na Marsu; zbog nedostatka jakog magnetskog polja, ranije se verovalo kako je to nemoguće.

Ako se ikada nađete dovoljno severno, ili dovoljno južno, možete imati priliku da posmatrate ovaj fascinantan “dodir” Sunca I Zemlje, znajući kako je on ipak nešto drugačiji od meteoroloških pojava sa kojima biste se susreli u svakodnevici.

Milica Zlatanović